INURRITZA: ELIZ BARRUAN ZER?

Zarautzko Inurritza elizan eginak daude marrazki eta eskultur lanak ain zuzen aldare nagusiaren aurrean, goitik beheraino eta bere zabalera guztia beterik.

Kultura eta artearen garrantzi osoarekin nahi nuke zerbait esan, dena dela guk egindako lanak pixkabat azaldu nahi ditut gora-behera batzuk izan baitira herri aldean, galdera batzuei erantzun garbia eman nahi nizkioke.

Inurritzako lanaz jabetzeko, lan berri bat sortzeko kezka daramat barrenean handik eta hemendik hartutako datuak, proiektu, asmakizun guztiak bat eginik, zihur aurrera noa, nere gogoan lotura izateko eta hor inguruan sortu nere eskultura berria.

Bakoitzak badaki -nere ustez- norberekiko erakutsiak, ontzat emango zuenik eta zeinbaitek uka.

Usteak uste, gure lurraldean aurkitzen dugu, artearen ugaritasunez eta artistaren on emate edo kategori handienak. Horrek esan nahi du, ugari badira artistak, ugari izango direla ere iritziak.

Aurreratuta dauden herriak gai honetan kritikarik haundienak dituztela ere. Ni ez naiz batere arritzen, nere herrian honelako gertakizunak izatea, giro honen barrenean, bada beste ekintza berezi bat ere egin beharra. Denok gehiago ikasi, ulertu, jakin, guk eta gure herrirako kultura zakon bat izateko alegia. Badakigu eskola edo unibertsitate baten jabe ez garela izan (hori izan ohi da Oteizaren betiko nahia) eta artistak hemendik edo handik ikasi behar izan dutela bere gogozko gauzak zabalduta ageriz. Hala ere inon baino hobeago eta ugariago Euskal Herriko artistak. Era guztietatik hasi zen holako aurrera begira izate hori eta gizarte giro berezi baten bideak loratze berri baten bila.

Gaur, eskultore batzuk oso ezagunak ditugu gure herrian, baita mundu zabalean ere, eta hauen lanen aurrean kritikatzaileak oso gogor jokatu dute. Ez horregatik ttikiago izan dira beren egitekoak. Zergaitik? Artista bakoitzak baduelako bere nortasuna eta bide berria edo esperimentu, inbestigatze nahia nobetzearren dinoazelako beren izate lanak.

KULTURAREN ZABALKUNDEA

Herri kultur baten aldaketak analizatu behar ditugu. Azken urte batzuei begira gelditzen bagara, ikusiko dugu nola bizitza sozialaren bitartez, kultur lanak atzeratuak izan direla. Nere ustez, gehiegi begiratu izan da aurreko agintaria, nola edo hala kentzearren aurretik. Gero -joan zenean- partiduak indartu edo berriak sortzea, jendea itxuturik egon da, zeinbat urte.

Ez al gara konturatuko kulturaren bitartez Herriak, indartzen direla?. Beste kontu gehienak dira ipuiak, edo azken mailan gelditzen. Errez eseri, diruz lasaitu, eta jendeari erakutsiz benetako bidea. Hoiek dira politikoen cultura, oraingoz beintzat.

Orain daukagun kultura ez egina, gehiena lehen denbora batetan gure aurrekoengandik jaso genituen. D. Joxemiel Barandiaranek dionez «Umean zentzuna, etxean entzuna». Zein egoki esana. Gure lehengo gurasoek, kultura gehiena, haiek emana dugulako.

Nere eginbehar honetan gogoan ditudan gaiak ikus ditzakegun bezala gu kulturaren zabalkundez eginak nahiko nioke ikusi izan. Era hortako lan hoientzat izenburu bat jarri diot, «Inurritza: Eliz barroan zer?».

Ez noa erligio baten edo eliz barruko gorabeherak azaltzera, baizik han egindako marrazki eta batez ere eskultur lan huraz, iritsi ohar, eta ditugun zenbait huts argitaratzea.

LAN HASIERA

Deitua izan nintzen Zarautz aldera joateko, Oteiza maixuak dei eginda Inurritzako eleizan halako aldaketak egin beharrak zaudela eta. Hamar-hamabi lagun alkarturik, gure lehendabiziko batzarrean. Bero bero -ni behintzat- eta gogoz hartu genuen zenbait erabaki. Handik aurrera sarriago elkarturik benetako aurrerapena izan genuen naiz eta eliz-tokiak azaltzen zuen halako problema edo ezin eginak, guk nahi genuen bezala, baina gure artean zebilen maisu haren babesean aurrerakiko animua piztuaz.

..Egañarekin (praile margolari zoragarria) har-emanak izan ondoren prestatu nintzen nere Pelaio hori «irudiz» jartzea. Nere benetako lanak orduntxe hasi ziren. Erabaki behar nuen, zer, nola eta zergaitik erabaki zorrotz bat hartu behar nuela, horretarako hartu nituen hitz batzuk eta haien menpean irudia azaltzeko. Hauek ziren: BERE FEDEAREN KEMENA, INDARKERIAZKO HERIOTZAREN EZIN EGONA ETA ASTILERO EDO ITSAS-ONTZI EGIN LEKUKO SAIHETSEZUR HAIEKIN IZATEA, NOLA BERE AGERKERA, EGURREZKO IRUDI BATEN BITARTEZ IZAN ZEN.

Indartasuna edo gogortasuna, bilatu nahi nion bere mugimentuarekin nahazturik, begiratu zorrotzez goraturik, esan nahian bezala, Jauna zergaitik hil behar dut? eta era berean hau ere, Jauna barka- tu, egin zure gogoa. Irudia beste zerbait gehiagorekin nahi dut apaindu, eta hortarako zer hobe egur ontzi aurre edo maskarioa baino hortxe aurkitua izan baitzen. Orain ere egurrezko saihetzegur haintzat hartu eta zerbait azaldu.

Zenbat galdera erantzuteko, nere lan pentsakera honean, eskultur inbestigazio baten bila jarraitzeko, bide gogor, nahi gabe, eta neke haundiak sortzen dira -benetako estudio edo lan berezi bat nahi bada bentzat-.

Gaur egunen, arteak behar duelako, aurrerapen zuzen bat. Ez da harritzekoa, bide estu hontan gabiltzanok, kritika gogor eta zorrotz baten jabe izatea, baina bestea da ez jakinak edo gaiztoz egiten diran zenbait hitz ez beharrekoak azaltzea. Ez jakinak badu barkamena bidea, honi erakutsiaz -pozik gainera- azkabidatzen da.

Gizonak, bere barruan eduki behar duen gehiago jakiteko asmo bero bai ezaguera indartu, izan ere gizonak duen gauza haundienetariko eta ederrenetariko bat hauxe dugu: Ikasteko gogoa. Hala izan da, berehalaxe jauzten gara nortzu diren asmo hau dakarkitenak edo ez. Berehalaxe jausten gara ere inoiz ikusten denean pertsona bat, pintura edo eskultura baten aurrez aurre dagoenean, bere begiratua, ikusi nahia, ulertu beharra, begiratu zorrotz eta sakona daramaki. Aldamenean batez ere, baldin badu ezagun bat, berehalaxe hasiko da elkar hizketa benetazko bat. Bakarrik gertatzen bada, ez da irtengo inolaz ere, behin eta berriro ikusi gabe. Hartu ezazue asmo ttiki hau, besteari begiratuz nonnahi eta jausiko zarete zer garrantzi handikoa den, aldamenekoari harrapatzea.

Nortasuna edukitzea zein ederra den eta duen balioa ezin daiteke neurtu. Bai artisten ekintzan, bai jendearen bai-eza erabakitzeko garaian, zuzen argi eta garbi jokatzen daudenean. Artista, deitzen diot nik, ez margolari, eskulturgile, musiko, edo bertsolariei bakarrik, baita ere artistak dira, hauen benetako egiteak goratu eta onartzen duen pertsonari, lasai pentsakera sendo bat egin da gero, bere iritzi ematen dakitenari. Ez berehalaxe zapurketa batekin baztertu, gehiago pentzatu, edo beste inorekin irudipenak erabaki gabe jokatzen duenekin. Arteak, gizona aberasten du, jakintazunez eta bere izatez gainetik jartzen delako besteren aurrean, kultura sendotu eta gizon beteagoa aurkitzen da.

Guk gure lanetan daukagun betebeharretako bat horixe da, besteari, eginkizuaren bitartez begiak zabaldu eta erakutsi artearen bidea. Lehengo egunean, deitu ziren ikastola batetik, emango nien alegia, hizketa edo jardunaldi bat, han zebiltzen gazteei. Berealaxe baiezko erantzun nien. Eta hizketa hura bukatu zenean poz bat sentitu nuen.

Baina poz handiago nere barruan, handik egun batzuetara, anderenoak esan zidanean: Ez dakizu, hurrengo egunetik nolako gogoarekin esku lanak egiten hasi ziren. Ez hori bakarrik, guraso batzuk esan didatenez, ezagutu egin behar zaituztela, ikusirik halako gogoa seme alaben barroan sartu diezulako. Neretzako piztu zen oraindik gehiago erakusteko gogoa, eta prest kursoak erakusten jarraitzeko.

Arte eskola bat burutzea ez da noiznahi lortzen den gauza bat. Eskon batek bere bide urratze luze eta latz bat izan ohi da.

Orain arte, ugaritasuna oso nabarmena dugu. Giro honen barrenean gaur mugitu kultur ekintzak, era guztietatik hari aurrera bere frutuak ematearren. Ez dedila alperrikakoak izan, elkar daramakigun kultur ekintza asmoa.

TOMAS MURUA
Eskulturgile